Van’da Mart ayından itibaren başlayan İranlı turist yoğunluğu azaldı. İranlıların en çok tercih ettiği kentlerin başında gelen Van, yaz sezonunu oldukça hareketli geçirdi. İranlılar kente ekonomik olarak katkı sağlarken aynı zamanda sokaklarda renkli görüntülere de yol açıyor. Esnafın, ‘bizi ayakta tutan onlar’ dediği İranlıların tatil sezonu bittiği için gitmesi ile beraber esnaf kepenk kapatmaktan korkar hale geldi. Kış mevsiminin durağan geçtiği kentte; otelden lokantaya, giyimden eczaneye kadar İranlılardan etkilenen zincirleme bir ekonomik hareketlilik sona erdi.
İranlı turistlere hizmet veren sektörlerin başında oteller, turizm acenteleri ve giyim mağazaları geliyor. Van esnafı sezonu yoğun geçirdiklerini, ama İranlıların gitmesi ile beraber işlerinde neredeyse yüzde 70’e kadar bir düşüş yaşadıklarını söylüyor.
‘İranlılar gelmezse esnaf kepenk kapatır’
Murat Teker, yaklaşık 25 yıldır giyim sektöründe çalıştığını söylüyor. “Çocukluktan yetişmeyim,” diyen Teker, pandemi dönemi ve sonrasında işlerinin kötüleştiğini belirtiyor. İranlıların Van’a gelmesiyle beraber bütün esnafın bir rahatlama yaşadığını da ekliyor Teker.
Teker, “İranlılar geldikten sonra Van için bayağı toparlanma oldu, ama son bir iki haftadır işlerimizde düşüş yaşadık. İranlılar kendi ülkelerine döndüler çünkü,” diyor. İşlerinin yarı yarıya düştüğünü söyleyen Teker, İranlıların gidişiyle beraber yerli müşteriye yöneldiklerini aktarıyor.
Düğün sezonlarında İranlı müşteri kaybını kapatmaya çalıştıklarını ifade eden Teker, mart ile eylül arası dönemlerde İranlıların Van esnafını ayakta tuttuğunu söylüyor. Yerli müşterinin alım gücünün az olmasından dolayı esnafa bir katkısı olmadığını söyleyen Teker, “İranlılar gelmezse çoğu esnaf kepenk kapatabilir. Çünkü şehre giren paranın kaynağı İranlılar. Yine kendilerini çevirirler, ama ayakta durabilirler mi bilinmez,” diyor.
‘İran’la komşu olmanın faydalarını gördük’
Turizmci Murat Beyaz, yaz sezonu boyunca İranlılara hizmet verdiklerini söylüyor. Beyaz, yaz sezonunu, otellerin büyük bir oranının yüzde yüz doluluk oranı ile geçirdiğini belirtiyor. Beyaz, bu durumun her yıl tekrar ettiğini fakat son dönemlerde İran’ın diğer kentlerinden de turist geldiğini söylüyor. Turist çeşitliliğinin Van için sevindirici olduğunu belirten Beyaz, Azerbaycan, Ermenistan gibi ülkelere de yönelimin olması gerektiğini vurguluyor. Bunun içinde sınır kapılarının çift taraflı açılması gerektiğini söylüyor.
Beyaz, turizm sektörü olarak İran’la komşu olmanın faydalarını gördüklerini ifade ediyor. Beyaz, “Ve umuyorum ki biz İranlıları kaçırtmadığımız sürece, bu tür tehlikeleri geçmişte de gördük, İranlılara sadece turist olarak değil misafir olarak, şehrimizin ekonomisine de katkı sunduklarını düşünerek davranmalıyız. Maalesef tatsız demeçler veriliyor, bundan vazgeçmek gerekiyor,” diyor.
‘Van’daki turistleri Trabzon’a taşımak için seferler açıldı’
Van’daki İranlı turistleri Trabzon’a taşımak için seferlerin açıldığını belirten Beyaz, İranlı turistleri kentte tutmak için daha hoşgörülü davranılması gerektiğini söylüyor.
İranlıların sezonunun bittiğini söyleyen Beyaz, “Artık biz bize kaldık. Kentin ekonomisinin ne kadar daralacağını hep birlikte göreceğiz. İranlılar varken yaşanan o heyecanı, canlılığı, ticari hareketliliği ve İranlılar yokken ki sönüklüğü çok net bir şekilde göreceğiz,” diyor.
İranlılar yokken yaşanan süreci “Sefilleri oynuyoruz,” diye tanımlayan Beyaz, kış turizmi için kentin yetersiz olduğunu belirtiyor.
İranlılar var fakat otelleri tercih etmiyorlar
Mehmet Bayar, otel işletmecisi ve geçtiğimiz sezonu şöyle değerlendiriyor: “Bundan önceki sezon pandemiden dolayı yoğunluk yoktu. Geçen sezon da tek tük İranlı gelişi oldu. Bu sezon ise İranlı yoğunluğu vardı, yalnız bu sadece otellere dayanan bir kalabalık değildi. Otelciler olarak İranlıların oteller dışında her yerde konaklama yaptıklarını dile getirdik. Yetkili mercilere aktarmamıza rağmen herhangi bir sonuç elde edemedik. Açılan apartlar, farklı evler ya da basit konaklama olarak bile geçmeyen, niçin kiralama olduğunun sebebi bile belli olmayan yerlerin İranlıları ucuza alarak, bir odaya 15-20 tıkarak konaklatması biz otelcileri olumsuz etkiledi.”
Bayar, bu yıl Van’daki bütün otellerin dolu olduğu haberlerinin doğru olmadığını söyleyerek, kendilerinin yansıtıldığı gibi bir doluluk yaşamadıklarını belirtiyor. Yaz başında İranlıları aldıklarını fakat bir süre sonra apart evleri tercih ettikleri için yerli turiste yöneldiklerini söylüyor.
‘Kışı atlatmaya çalışıyoruz’
Bayar, kentte yoğun bir İranlı hareketliliği olduğunu kabul ediyor ve sezonun başından bir yoğunluk yaşadıklarını fakat şu an doluluk oranının düştüğünü ifade ediyor.
İranlıların gitmesi ile beraber kış boyunca otellerin sadece 20 gün dolu olduklarını söyleyen Bayar, “Ya cepten yeniliyor ya da masraflardan kısıp bir şekilde kışı atlatmaya çalışıyoruz,” diyor. Sadece İranlılara yönelen otellerin kış boyunca çok zorlandıklarını belirten Bayar, kışı atlatabilmek için yerli turistlere yöneldiklerini söylüyor. Sadece İranlılara yönelen otellerin kış mevsiminde zorlandıklarını aktarıyor ve ekliyor: “İranlıları sokakta kapan apart sahipleri otellerin işlerini düşürüyor. Ve bunlarla ilgili herhangi bir yaptırım, denetim yok.”
