Son aylarda enerji sektöründe neredeyse her hafta artan fiyatlar bu sektörde iş yapan onlarca esnafı zor durumda bırakıyor. Özellikle kömürdeki aşırı fiyat artışlarından sonra birçok kömürcü esnafı satış yapamadığı için bu sektörden çekilirken birçok esnaf da iflas etti.
Şenol Balı/Van
Fiyat yükselişinin en çok hissedildiği sektörlerden biri olan enerji sektörü artan maliyetler karşısında vatandaş gibi esnaf da zor günler yaşıyor. Her geçen gün daralan sektörün sorunlarını Van’daki esnaflarla konuştuk. Dert yanan esnaflar, farklı nedenlerden dolayı fiyatların arttığını, satışların yapılmadığını söylüyor ve bu durumun sektörü bitirme noktasına getirdiğini ekliyor. Ekonomideki dalgalanmalar, nakliyat fiyatlarının yükselmesi ve bazı bölgelerde doğalgaza geçişin hızlanması gibi sebeplerin yanı sıra dünyanın önemli kömür ve doğalgaz rezervlerine sahip iki ülkesi olan Rusya ve Ukrayna arasındaki savaş da enerji sektörünü zora sokuyor. Ukrayna ile Rusya arasında süren savaş tüm dünyada piyasaları alt üst etti. Kömür fiyatları dünya genelinde büyük bir yükseliş kaydetmeye devam ediyor. Fiyatlar, Türk lirası cinsinden sert şekilde yükselirken kömürcü esnafı da vatandaşlar da zor durumda kalmaya başladı. Eylül ayı başında doğalgaz ve elektriğe zam geldiği gibi ısınmada kullanılan kömür ve odun gibi ürünlerin fiyatları da arttı. Van’da geçtiğimiz yıllarda tonu 2-3 bin liradan işlem gören ithal kömür fiyatları bu yıl 7- 8 bin lira civarı işlem görüyor. Benzeri artış odun fiyatlarında da söz konusu. Eylül 2021’de yakmalık bir ton odunun fiyatı 600 TL ile 1000 TL arasında değişiyordu. Aradan geçen bir yıllık sürede aynı odunun bir tonluk fiyatı 1500 TL ile 3500 TL arasında değişen fiyatlarda satılıyor.
Esnaflar her geçen gün sektörden kopmaya devam ediyor
Fiyatların bu şekilde artması sadece vatandaşı değil esnafı da çaresiz bırakıyor. Kömürün birim fiyatının artması ve nakliyat giderlerinin yükselmesi esnafın alım gücünü düşürüyor. Geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi stok yapamayan esnaf, alabildiği küçük miktar kömürü de satamaz durumda. Bu yüzden birçok esnaf çareyi sektörü bırakmakta buluyor. İki yıl öncesine kadar 62 esnafın yer aldığı Van Kömürcüler Sitesi’ndeki esnaf sayısı şu sıralar 10’a kadar düşmüş. Yetkilerden tedbir ve destek bekleyen esnaflar, sektörün biteceğinden endişeli.
Satış sezonu başlamasına rağmen Van Kömürcüler Sitesi olağanüstü bir sakinlik yaşıyor
Van Kömürcüler Sitesi’nde uzun yıllardır kömür satan esnaflar sektörün sorunlarını ve geldiği aşamayı Munzur Press’e anlattı. Mehmet Sait Yakut isimli kömürcü esnafı, sektörün bitme noktasına geldiğini ifade ediyor. Yakut, artan maliyetler dışında; doğal gazın yaygınlaşması, dar gelirli ailelere kömürün adaletsiz dağıtılması ve kamu kurumları için yapılan kömür ihalelerin tek elden ve merkezi firmalara verilmesinin sektörü olumsuz etkilediğinden söz ediyor.
“Şu anda en sıkıntılı dönemimizi yaşıyoruz. Burada sadece ekonomideki sorunlar değil, doğalgazın yaygınlaşması, yardım kömürü denilen bakanlığın dağıttığı kömürler ve kamu kurumları için yapılan kömür satış ihalelerin artık tek elden ve merkezden yapılıyor olması bizleri oldukça olumsuz etkiliyor. Adamın ihtiyacı olmadığı halde kömür yardımı alıyor ve aldığı kömürü yok pahasına satıyor. Ya da örneğin için daha önce il ve ilçelerde Milli Eğitim Müdürlüğü için kömür alındığında o ilçenin esnafından alınırdı ama son zamanlarda tek elden ve Ankara’dan yapılıyor. Yani onlarca esnaf faydalanamaz oldu bundan.”
Geçtiğimiz yıla oranla bu yıl kömür fiyatlarında yüzde ikiyüzlere varan bir fiyat artışının yaşandığına dikkat çeken Yakut şunları söyledi: “Pandemiden sonra düzelmedi işimiz. İş skalamız sürekli azalıyor. Geçen sene de işler azdı ama vatandaş fiyatların uygun olmasından dolayı alabiliyordu. Dolar kurunun yükselmesi ve geçtiğimiz yıl Ukrayna’dan gelen kömürün büyük kısmını Çin menşeili firmalar satın almasından dolayı kömüre yüzde iki yüzlere varan bir zam geldi. Fiyatlar yükselince satışlarımız gün geçtikçe düşmeye başladı. Bu durum, yerli kömüre talebi arttırdı ama bu kömürün de çevreye zarar verdiği biliniyor. Artık stok yapacak gücümüz yok sattığımız malın yerine yeni mal alamıyoruz işçi maaşlarını çok zorlanarak ödüyoruz devletimiz bu konuda esnafa yardım yapmalıdır destek çıkmakladır.”
