Bitlis , Siirt ve Muş’un yöresel ayakkabısı olan Harik, unutulmaya yüz tutmuş durumda. Geleneksel ayakkabının son ustası Haydar Yılmaz, 27 yıldır bu sanatı kendi çabası ile sürdürmeye çalışıyor. Yılmaz, mesleğini terk etmemesi ve bu kadim sanatın yok olmaması için destek beklediğini söylüyor.
HABER MERKEZİ – Bitlis ve çevre kentlerinde son yıllara kadar doğal yöntemlerle üretimi yapılan ve kullanılan Harik isimli ayakkabı, unutulmak üzere. Harik, keçi kılı ve kendir kullanılarak el emeği ile üretiliyor. 600 yıldan fazla bir geçmiş olan Harik’in son ustalığını ise Haydar Yılmaz yapıyor. Bitlis’te yaşayan Harik ustası Yılmaz, yıllar önce İl Kültür Müdürlüğü’nde gördüğü kursla başladığı serüvenini, yıllardır zor şartlara rağmen sürdürüyor. Şu sıralar Harik’i üreten tek kişi olan Yılmaz, ürettiklerini festival ve fuarlarda ya da sosyal medyada tanıtmaya çalışarak geleneksel sanatın yok olmamasına gayret gösteriyor.
AYAKKABININ 600 YILLIK TARİHİ VAR
Yılmaz’a göre Harik, yapımı itibariyle oldukça zor bir ayakkabı. Bir çiftin yapımının en hızlı beş gün sürdüğü bilgisini veriyor. Yılmaz, Harik’in geçmişi ve özellikleri hakkında şunları dile getiriyor; “Günümüzde kullanılan ayakkabı olmadan önce Bitlis ve çevre kentlerinde kullanılan bir ayakkabı çeşidi. Keçi kılı ve kendir gibi malzemelerle uzun yıllar kendileri üretmiş ve kullanmış. 600 yıldan fazla bir geçmişi var. 1980’li yıllara kadar kullanılmış ama fabrikasyon ürünü ayakkabılar üretilince unutuldu. Şu an unutulmaya yüz tutan bir sanat durumunda. 1997 yılında bu mesleğe başladım. Kurs alarak başladım. Bir yıl çıraklık yaptıktan sonra usta olarak devam ettim ve bu sanatı bugüne kadar sürdürdüm. Uzun yıllar İl Kültür Müdürlüğü bünyesinde kurslar verdim, son yıllarda da Halk Eğitim Merkezi bünyesinde devam ediyorum. “
ÜRETİCİ VE PAZAR SORUNU YAŞANIYOR
Yılmaz, Harik’in üretici ve pazar sorunu yaşadığını kaydediyor. Şunları ifade ediyor; “Hiçbir makine işi yok, tamamıyla el işçiliğine dayanıyor. Çok zahmetli, bu nedenle 4-5 günde bir çift yapılıyor. Halk uzun yıllardır kullanmıyor ama halk oyunları ekipleri falan gösterilerinde bazen kullanıyorlar. Bize gelen siparişler de daha çok bu ihtiyaca yönelik. Genelde ilgi görmüyor maalesef. İlgi olmayınca her geleneksel sanatta olduğu gibi burada da çırak bulmak ve yetiştirmek oldukça sorunlu. Dönem dönem kurslar açıyorum, gençler geliyor ama sürdürmüyorlar. Çünkü bir Pazar sıkıntısı var. Büyük zahmetlerle yapılan Harik maalesef hemen satılamıyor. Emeğinin karşılığını alamıyor ve devam edemiyorlar. İlgi ve Pazar sorunu sanatın icra edilmesini zorlaştırıyor. Devamlılığının sağlanması lazım. “
BİREYSEL FEDAKARLIKLARLA MESLEĞİ AYAKTA TUTTU
Tüm zorluklara rağmen üretmeye devam edeceğini aktaran Yılmaz, destek bekliyor. Ayakkabının patentinin alınması gerektiğini ifade eden Yılmaz, şu sözlerle devam ediyor; “Bireysel fedakarlıklarla mesleği bugüne kadar getirebildim. Birçok kursiyer vardı hepsi bıraktı. Ben de bırakmış olsaydı üretimi tamamen dururdu çünkü bunu yapan son ustayım ben. Mesleğin yaşaması için elimden geleni yapıyorum. Bütün gelirimi buradan sağlıyorum. Başka bir güvencem yok. Devlet sanatçısıyım aynı zamanda. Sıkıntılar yaşıyoruz. Tüm zorluklara rağmen mesleği bırakmadım. Acilen bir pazarın oluşturulması ve tanıtım çalışmalarının yapılması lazım. “
FRANSA GİBİ ÜLKELERDEN SİPARİŞ ALMAYA BAŞLADI
Harik’in üst kısmını kadınlar örüyor. Tabanı ise Yılmaz tasarlıyor. Nakışlarda farklı çiçek ve hayvan figürlerini kullandıklarını dile getiren Yılmaz, Harik’in ülkede ve dünyada tanınmaya başlandığını belirtiyor. “Ruh eskiyi arıyor. Er ya da geç insanlara geçmişe dönecek. Harik’in kıymeti Birgün bilinecek. Yurt dışından soran isteyen oluyorlar. Fransa’dan sipariş aldık. Bu geçmişe dönüşle beraber bize de ilgi olacak. Elimden geldiğimce bu mesleği ayakla tutmaya çalışacağım. 26 yıldır emek veriyorum yine vereceğim. “
