Kırmızı et fiyatları her geçen gün artış göstermeye devam ederken Aralık 2022’de 130 TL olan bir kilo etin fiyatı şu an 185 TL’ye satılıyor. Kırmızı et fiyatlarının yakın bir zamanda 200 TL’yi bulması beklenirken, kırmızı eti ne vatandaş alabiliyor ne de kasap satabiliyor.
Şenol BALI/VAN
Türkiye’de et fiyatları artmaya devam ediyor. Ulusal Kırmızı Et Konseyi’nin (UKON) açıkladığı fiyatlara göre, karkas et fiyatları kilogram başına Ocak 2017’de 25,04 TL iken Ocak 2023’te 126,87 TL’ye yükseldi. Böylece altı yılda yaşanan artış yüzde 406’yı buldu. Bunlar resmi rakamlar ancak piyasada bu fiyata kırmızı et satan hiçbir esnaf ya da kasap yok. Türkiye’nin küçükbaş hayvan deposu olarak bilinen Van’da şu an bir kilo kırmızı et 185 TL’ye satılıyor, bu rakamın yakın zamanda 200 TL olması bekleniyor.
Son yıllara kadar küçükbaş hayvan deposu olarak bilinen ve hayvancılığın terk edildiği Van’da da et fiyatları hızlı bir şekilde yükseliyor. Köylerin boşaldığı, mera ve yaylaların terk edildiği kent, kırmızı et tedariki konusunda dışa bağımlı hale geldi. Kentteki odalar ve kasap esnafı büyükbaş hayvan etini Malatya ve Bursa gibi kentlerden aldıklarını söylüyor. Oda temsilcileri, kırmızı et tüketiminin artık lüks olmaya başladığını söylerken kasaplar iş yapamadıklarını ve her an iflas edebileceklerini söylüyor. Her ikisinin de dikkat çektiği şey ise artan maliyetler ve üretimde yaşanan düşüş.
VAN LOKANTACILAR VE FIRINCILAR ODASI BAŞKANI IŞIK: KIRMIZI ET FİYATLARI YÜKSELİYOR, DIŞA BAĞIMLI HALE GELDİK
Önü alınmayan et fiyatlarını ve esnafın bu yönlü yaşadığı sorunları değerlendiren Van Lokantacılar ve Fırıncılar Odası Başkanı Sabrı Işık, Van’ın son yıllara kadar küçükbaş hayvan yetiştirme yeri olduğunu söylüyor. Işık, “Memleketimiz küçükbaş hayvan yetiştirme yeri. Ancak son dönemlerde büyükbaş hayvan tüketilmeye başlandı. Bunların üretimi az ve talep fazla olunca fiyatlar artıyor. Eskiden 3-5 ayda bir 5 TL zam gelirken şu an bir ayda 30-40 TL zam geliyor.”
Işık’a göre maliyetlerin artmasıyla beraber üretim düştü ve sektördeki fiyatlar her geçen gün yükseliyor. Şunları söylüyor: “Bir besici 500 kiloluk canlı bir hayvana günlük 10-15 kilo yem vermesi lazım, bunun da maliyeti 450 TL dolaylarında. Besici bu yemlerin maliyetini karşılayamıyor. Bu durumdan dolayı üretimdeki denge bozuldu. Burada yetiştirilen hayvan dışarıya satılıyor, bu da bir sorun. Şu an devlet küçükbaş hayvan desteği veriyor ama büyükbaş hayvan için de vermeli. Artık süt inekleri kesildi. Zamlar süt ürünlerine de yansıyacak. Bir iki ay önce 130 TL olan eti kilosu 180 TL oldu. Bir süre sonra bu 200 TL’yi aşacak. Yaz aylarında yaylaya gidiliyor bunun da etkisi olacak. Bu lokantadan pideciye herkesi etkileyecek.”
Van Lokantacılar ve Fırıncılar Odası Başkanı Sabrı Işık
“KIRMIZI ET TÜKETİMİ ARTIK LÜKS”
Artan bu fiyatlardan sonra et tüketiminin bir lüks olmaya başladığına dikkat çeken Işık, esnafların zor süreçler yaşadığını ve son zamanlarda batma endişesi taşıdıklarını ekliyor. Her gün et yemek kolay değil artık, lüks oldu. Tavuk etinin kilosu bile 70 TL’yi buldu. Alım gücü de düştü. Esnafın cirosu oldukça düştü. Eskiden yüzde 30-40 karla çalışıyordu şu an batmayayım kaygısında. Sürdürülebilir değil esnaf için. Çözüm, besiciyi desteklemek. Kesimler de pahalı. Büyükbaş hayvanı Diyarbakır ve Malatya getiriyoruz çünkü daha ucuz. Eti oralardan getirerek ayakta duruyoruz. Oysa Van ve çevresi küçükbaş hayvan deposuydu. Esnaf da büyükbaş hayvana yöneldi. Buna da yetiştiremiyoruz.”
“Çözüm bulunması lazım. Üretim artmalı. Kaçak kesimler durdurulmalı. Bu şekilde giderse bir kebap yemek lüks olacak. Birçok esnaf darboğazda. 120 gram kebabı 80 TL’ye satılıyor, fiyatı ne kadar yükseltsek de esnaf kar etmiyor çünkü girdi çok yüksek. Buna çözüm bulunamıyor. Esnaf kar edemiyor artık. Bir kilo salça 45 TL. Eskiden bir kebabı yediğin paraya şu an dürüm yenilemiyor. Bu herkese yansıyor. Lokantacılar da muztarip. Kira veremiyorlar, maaş ve faturalar yine… Kar marjı düştü. Esnaf artık bırakın kar yapmayı sadece ayakta kalmaya çalışıyor.”
KASAP ESNAFI: SORUNLARIN TEMELİNDE MALİYETLER VE ÜRETİMSİZLİKLER VAR
Vatandaş kadar esnaf da dertli. Yaşadıkları sorunları anlatan Hekim Tekin isimli kasap, sorunların son iki yılda katlanarak devam ettiğini belirtiyor. “Kemikli et 160 TL’ye dayandı. Şu an öğle vakti hala müşteri yok. Sorun maliyetler ve üretim azlığı. Şu an meralar boş. Çiftçiye dönük yatırım yapılmalı. Onlar üretirse bize de yansır. Şu an dışa bağımlıyız. Karkas sığır etleri Bursa ve Malatya’dan geliyor, bulamıyoruz çünkü. Gidin bakın Gürpınar’dan Hakkâri’ye çiftçide hayvan bulamazsınız. Tavuğu besleyen adam 7 TL’ye arpayı nasıl alıp vereceğim diye tavuklarını satıyor, düşünebiliyor musunuz?”
Van’da kasaplık yapan Hekim Tekin
Çiftçi ve üreticilerin desteklenmesi gerektiğinin altını çizen Tekin, “Geçen sene etin kilosu 30-35 TL’ydi ve günlük satışımız 40-450 kilo civarındaydı. Şu an maliyetler artmış satış yok. Kira ve elektriklerle başa çıkamıyoruz. 2 bin TL gelen faturalar şu an 10 bin TL’yi aşmış. Sürdürmeye çalışıyoruz ama nereye varacak bilmiyoruz. Sadece biz değil bütün esnaf sıkıntı yaşıyor. Bir an önce tedbir alınmalı. Milletin alım gücü yok. Kilosunu 200 TL’ye almak mümkün mü hiç? İthal etmekle sorun çözülmez, çiftçilik ve üretim desteklenmeli.” diyor.
