ANNE -BABA TUTUMLARI SİZ ÇOCUĞUNUZA NASIL DAVRANIYORSUNUZ? ÖĞRENMEK İSTERMİSİNİZ
Anne baba tutumları, çocuğun yetiştirilmesinde anne babanın başvurduğu sözel ve fiziksel iletişimi kapsar. Anne ve babanın benimsediği tüm sözel ifadeler ve davranışlar çocuğun psikolojisi üzerinde ciddi etkiler bırakır ve çocuğun kişiliğini belirler.
ANNE BABA TUTUMLARINI NELER ETKİLER
• Eşler arasındaki (anne baba) ilişki
• Eşler arasındaki kültür benzerlikleri veya farklılığı
• Eşler arası sosyal sınıf farkı
• Eşlerin öğrenim durumları
• Eşlerin meslekleri
• Eşlerin yaşları, aralarındaki yaş farkları
• Aile içi ilişkiler, iletişim
• Ailenin sosyal çevresi ve ilişkileri
• Aile büyüklerinin aynı evde olması
• Çocuğun doğuş sırası, kaçıncı çocuk olduğu
• Çocuğun cinsiyeti
• Ailenin ekonomik durumu
• Aynı evde yaşayan kişi sayısının çokluğu ve yakınlık derecesi
• Eşlerin anne baba olmak için kendilerini hazır hissetmeleri
• Eşlerin anne baba olma konusunda kendilerini yeterli, yetkin ve bilgili görmeleri
• Anne ve babanın yetiştirilme şekli
Anne baba tutumlarını genel özellikleri ile sınıflandırıyoruz. Bunların kesin sınırlarla birbirlerinden ayrılmaları mümkün değil, iç içe geçmiş olarak anne babaların davranışlarını kapsıyor doğal olarak.
ANNE BABA TUTUMLARI NELERDİR
• OTORİTER-BASKICI ANNE BABA TUTUMU
• SERBEST ANNE BABA TUTUMU
• TUTARSIZ ANNE BABA TUTUMU
• İLGİSİZ ANNE BABA TUTUMU
• AŞIRI KORUYUCU ANNE BABA TUTUMU
• MÜKEMMELİYETCİ ANNE BABA TUTUMU
• DEMOKRATİK ANNE BABA TUTUMU
OTORİTER – BASKICI ANNE BABA TUTUMU
• Anne baba tarafından çocuğun yaşamı planlanmıştır.
• Beklentileri, beğenileri, hayalleri doğrultusundan çocuk minyatür bir yetişkin gibidir, çünkü anne baba öyle istiyor ve yetiştiriliyordur.
• Anne baba çocuk için kurallar koyar ve bu kurallardan kesinlikle ödün vermezler, onlar hep doğrudur, çocuklar ise sorgusuz, koşulsuz bu kurallara uymak zorundadır.
• Çocuk sevgi görmez, sevgiyi hissetmez.
• Hangi davranışının ne tepki göreceğini çocuk bilemez.
• Anne babanın kuralları dışına çıkan çocuk affedilmez, bir şekilde cezalandırılır.
• Çocukların söz hakkının olmadığı bir çocuk yetiştirme modelidir.
Bu çocukların kişilik özelliklerine baktığımızda;
• Bu çocukların gergin, stresli, tedirgin, kendine güveni az, arkadaş etkisinde çabuk kalan, kendi başına karar vermede zorlanan, çevreden sürekli destek bekleyen çocuklar olduğunu görürüz
• Yetişkin olduklarında ise, sessiz, sakin, nazik, hassas, kolay etki altında kalan, kendi düşüncelerini ifade etmede zorlanan kişilerdir. Ya da tepki olarak asi, isyankar, baskıcı, kural tanımayan, topluma ters düşen kişiler olurlar
SERBEST ANNE BABA TUTUMU
Baskıcı anne baba tutumunun tam tersi diyebiliriz. Çocuk egemen bir aile yapısıdır
• Anne baba çocuk rolleri tersine dönmüş gibidir. Çocuk anne baba davranışlarını yönlendirecek kadar serbest, baskıcı, başına buyruktur.
• Çocuk sınırsız haklara sahiptir, çünkü anne baba ona kural koyamaz, koysa da çocuk tarafından uygulanmaz.
• Anne baba çocuğu tamamen serbest bırakarak belki de bir yerde çocuğun sorumluluğundan bilinçsiz olarak kaçmaktadır
• Çocuk evde söz sahibi gibidir, anne baba çocuğun isteklerine uyar.
• Bu çocuklar kural, sınır tanımadan büyüdükleri için okul döneminde kurallarla karşılaştıklarında ve büyük hayal kırıklığına uğrarlar. Okul kurallarına, disipline uymada zorlanırlar.
Serbest anne baba tutumu ile yetişen çocuklar yetişkin olduklarında;
• Sosyal yaşamları biraz sıkıntılı olur, uyum sorunu yaşarlar
• Sürekli kendilerine hizmet edilmesini beklerler
• Her istedikleri hemen yapılsın isterler
• Çevrelerindekilerin dikkatini çekmek için abartılı hareketlerde bulunurlar
• Çocukluk dönemindeki gibi sınırsız hakları olduğunu düşünürler
• En önemlisi de bencil ve saygısızdırlar
TUTARSIZ ANNE BABA TUTUMU
• Anne babalar hem kendi içlerinde hem de kendi aralarında tutarsızdırlar, düşünceleri sürekli değişir.
• Anne baba aynı olaya farklı kararlar alırlar ve bu kararlar benzer olaylarda da farklılık gösterir
Böyle ortamlarda yetişen çocuklar;
Kararsız, tutarsız, dengesiz, insanlara olan güven duyguları zedelenmiş kişiler olarak toplumda yer alırlar
İLGİSİZ ANNE BABA TUTUMU
• Aile içinde çocuğun varlığı ve yokluğu belirsizdir
• Anne baba çocuğun davranışlarına karşı ilgisizdir. Çocuk duygusal ve fiziksel yoksunluğa, yalnızlığa mahkum edilmiştir.
• Çocuklar, anne babayı rahatsız ettiğinde, sorun çıkardığında, çevreden ya da okuldan şikâyet geldiğinde ancak fark edilirler.
Bu çocukların kişilik özelliklerine baktığımız da;
• Sadece anne baba onları görsün, ilgilensin diye kendilerine veya çevreye zarar verebilirler
• Şiddet, ceza bile bu çocukları mutlu eder. Çünkü anne baba onu görmüş, onunla bir şekilde ilgilenmiştir.
• Diğer insanlarla ilişki kurmada zorlanırlar. Sosyal yaşamda çevre ve diğer insanlarla ilişkide sorun yaşarlar.
• Aile içi sözlü iletişimleri çok az olduğu için dil gelişimleri gecikir ve bozuktur
• Özgüvenleri çok zayıftır
• Sevgi ve ilgiye açtırlar, çevreden sürekli sevgi ve ilgi beklerler.
• Sevgi ve ilgi gösterildiğinde istenilen her şeyi sorgulamadan yaparlar
• Hata yapmaya çok açıktırlar
AŞIRI KORUYUCU ANNE BABA TUTUMU
Aşırı koruyucu tutum daha çok anne ve çocuk arasında görülür.
• Her türlü karar aile tarafından alınır
• Abartılmış bir sevgi söz konusudur.
• Çocuk zarar görmesin, tehlikelerden korunsun diye sanki cam bir fanus içine sokulmuş gibidir, özenle korunur.
• Daima denetim ve kontrol altındadır
• Çocuğu koruma o kadar fazladır ki çocuğun yapması ve öğrenmesi gereken her şey yapılır ve önüne hazır konur
• Çocuğun kendisini, çevresini, diğer insanları tanımasına olanak verilmediği için; bu çocukların kendi başına karar vereme, seçim yapma, olgunlaşma, büyüme hakkı elinden alınmış olur
Aşırı koruyucu anne baba tarafından yetiştirilen çocukların özelliklerine gelince,
• Aşırı bağımlı,
• Özgüveni olmayan
• Sosyal gelişimi zayıf
• Tek başına karar vermede zorlanan bireyler olarak yetişirler
MÜKEMMELİYETÇİ ANNE BABA TUTUMU
• Mükemmeliyetci anne ve babaların koyduğu ve çocuğun uymak zorunda olduğu değişmez belli kurallar vardır. Çocukların yetişkinler gibi bu kurallara uyması beklenir
• Çocuklar toplumda parmakla gösterilen herşeyin en iyisini yapan, en başarılı olan, en beğenilen olmak zorundadır
• Anne baba içlerindeki, hayallerindeki ama gerçekleştiremedikleri enlerini çocuklarının gerçekleştirmesi için israrcıdırlar
• Çocukların hata yapmamaları gerekir, buna hakları yoktur
Bu tip anne baba davranışı ile büyüyen çocukar;
• Aşırı titiz ya da anne baba ya tepki geliştirdiği için pasaklı, aşırı dağınık olurlar
• Yanlış yapmaktan, başarısızlıktan, eleştirilmekten korkarlar
• Bir işe başlarken “eğer ben başarısız olursam, başaramazsam annem babam buna çok üzülür” korkusunu yaşarlar
• Başarısız olurlarsa anne babalarının sevgisini kaybedeceklerinden korkarlar
DEMOGRATİK ANNE BABA TUTUMU
• Anne baba çocuğunu olduğu gibi kabul eder,sevgi gösterir, çocukların varlığı aile için mutluluktur
• Çocuklar sevgi, güven, ilgi, hoşgörü ortamında yetişirler
• Evin belli kuralları vardır, kuralların nedenleri bellidir ve herkes bu kurallara uyar
• Çocuk yetenekleri, ilgisi, becerileri doğrultusunda yetişmesi için anne babadan destek görür
• Evde sorunlar birlikte konuşulur, kararlar birlikte alınır
• Çocuk soru sorması, fikrini söylemesi için desteklenir ve dinlenir
• Fiziki, psikolojik ve duygusal şiddet yoktur
• Çocuk neyi ne zaman yapacağını ve sınırlarını bilir
Bu çocuklar;
• Öz güveni yüksek
• Kendi düşüncelerini rahatlıkla dile getiren ve savunan
• Sorumluluk sahibi
• Girişimci, yaratıcı, işbirlikçi, paylaşımcı
• Bağımsız karar veren
• Zorluk çekmeden toplum kurallarına uyan
• En önemlisi sevmeyi bilen, saygılı bireylerdir
ÇOCUK YETİŞTİRME KONUSUNDA ANNE VE BABALARA ÖNERİLER
• Çocuklarınızı olduğu gibi, eksiklikleri, kusurları, iyi ya da olumsuz yönleri ile olduğu gibi kabul edin
• Onların sizin için ne kadar değerli olduklarını gösterin, hissettirin
• Çocuğunuzun kendi başına bir birey olduğunu kabul edin
• İsmi ile hitap edin
• Çocuklarınızın tümüne eşit davranın
• Çocuklarınızı kardeşleri ve diğer çocuklar ile karşılaştırmayın
• Kendi gerçekleştiremediğiniz hayallerinizi çocuklarınızın gerçekleştirmesi için zorlamayın
• Bol bol soru sorası için destekleyin, soru sorsun, araştırsın, öğrensin
• Sorularını geçiştirmeyin, yaşına, gelişim durumuna uygun anlayabileceği yanıtlar verin
• Baskı kurmayın, gözetleyin, izleyin, denetleyin, kontrol edin
• Çocuklarınızın yeteneklerini, ilgi alanlarını, sınırlarını bilin ona göre yönlendirin ve gelişimini destekleyin
• Çocuklarınız ile kaliteli zaman geçirin
• Çocuklarınızın yaşlarına, bedensel ve zihinsel gelişimlerine uygun sorumluluklar verin
Kısaca; çocuklarınızı olduğu gibi ve bir birey olarak kabul edin, karşılıksız sevin.
